Al meer dan een jaar is de wereld in de ban van de corona crisis en worden we enorm beperkt in wat we wel en niet kunnen doen. Vooral ons uitgaansleven is tot bijna nul gereduceerd met een dichte horeca en een avondklok. Veel mensen dromen dan ook van het moment dat iedereen is gevaccineerd en we weer alles kunnen doen wat we voor de pandemie deden. Vak wordt verwezen naar de roaring twenties, die na de Eerste Wereldoorlog en de Spaanse griep ook veel los maakten bij mensen. Hoe waren die jaren 20 nu eigenlijk en was dat echt zo’n groot feest als dat we nu misschien denken?
Eerste wereldoorlog ook van grote invloed op Nederland
Wie in de jaren twintig een behoudend type was had een boel te stellen met de jeugd van toen. Het was een tijd waarin veel gebeurde en die de verhoudingen tussen de generaties op scherp zette. Het had alles te maken met de Eerste Wereldoorlog: ondanks dat Nederland tussen 1914 en 1918 neutraal was, waren de gevolgen van het conflict groot geweest, ook voor Nederland. Het leger was gemobiliseerd voor het geval we alsnog betrokken zouden raken bij de strijd. Er was een tekort aan alles, vooral levensmiddelen en brandstof. Het goederenverkeer met omliggende landen was ingestort. En toen kwam er in het laatste oorlogsjaar ook nog een uitbraak van de Spaanse griep overheen, die alleen al in Nederland zo’n 38.000 mensenlevens eiste.
Jongeren wilde aan het begin van de jaren twintig meer van het leven gaan genieten
Toen de wapens eindelijk waren neergelegd en het virus voorbij was, stond er een generatie op van (vooral welgestelde) jongeren die het verleden van zich af wilde schudden om te proeven van de ‘heerlijkheden’ van het leven. Dat betekende een hang naar dansen, drank, drugs, gewaagde kleding en nieuwe muziek. Jarenlang was daar door de oorlog geen plaats voor geweest, en er was natuurlijk ook de zeer invloedrijke kerk die dat soort zaken tegenhield. In de euforie van de nieuwe vrede hadden veel mensen daar even geen boodschap meer aan.
Amerikaanse invloed
In de Verenigde Staten, het land dat ook op Europese bodem had meegevochten, groeide het optimisme over de toekomst. De economie trok snel aan en het Amerikaanse optimisme waaide over naar Europa. Samen met de Amerikaanse soldaten die aan het front vochten was een hele nieuwe populaire cultuur opgekomen die bestond uit speelfilms, muziek, dans en mode. In korte tijd werd Europa ermee overspoeld. De jongere welgestelde generatie, vooral die in de steden, ging er helemaal in op.
Niet iedereen zat te wachten op meer vrijheden
Onder de meer traditionele, conservatieve bevolking, die vooral op het platteland woonde, was er veel minder ruimte voor dit soort zaken. In het algemeen was Nederland nog steeds een burgerlijk en bekrompen land met weinig ruimte voor persoonlijke vrijheden. Maar in de jaren twintig kwamen er wel wat openingen. De wereld van de jeugd werd groter. De veranderingen begonnen in studentenmilieus en in de hogere middenklasse. Het waren de voorbode van een nieuwe tijd.
Economie in de lift
Het nieuwe vermaak kwam op een prima moment omdat het ook in Europa economisch gezien al snel voorspoedig ging. De economie als geheel zat in de lift, onder andere doordat de buitenlandse concurrentie was verzwakt: Duitsland was straatarm uit de oorlog gekomen. Positiviteit kwam er ook door de technologische vooruitgang, zo werden de grammofoon en de radio van steeds betere kwaliteit. Meer apparaten namen het huishouden over: de wasmachine, de stofzuiger, de koelkast, wat voor meer vrije tijd zorgde. Ook de luchtvaart maakte sprongen vooruit en op een drassig weiland aan de rand van Amsterdam werd een burgerluchthaven ontwikkeld.
Golf van positiviteit
Het geloof in het menselijk kunnen kende geen grenzen. De wereld hing aan de lippen van Albert Einstein, die overal als een popster werd ontvangen. Charles Lindbergh vloog in 1927 als eerste in zijn eentje de Atlantische Oceaan over, waarna enorme luchtschepen lijndiensten onderhielden tussen de continenten. Kranten en tijdschriften berichtten gretig over de nieuwe wondere wereld, in grotere oplagen en met betere drukkwaliteit dan ooit.
Ideale voedingsbodem
Deze nieuwe tijd bood een ideale voedingsbodem voor culturele nieuwigheden en die kwamen er volop. Zo was er de jazz, en dansen zoals de charleston met hun frivole bewegingen van armen, benen en heupen. De ene na de andere dansclub en dansschool opende haar deuren. Dansavonden duurden steeds langer: niet zelden gingen ze door tot in de vroege ochtend.
Algehele culturele omslag
In de ‘roaring twenties’, zoals het nieuwe decennium zou gaan heten, gebeurde veel meer dan alleen wat nieuwe dansen en muziek. In de bioscopen verschenen Hollywoodfilms waardoor het publiek werd betoverd. De toch wat lossere seksuele moraal in de films was natuurlijk een doorn in het oog van het behoudende establishment. Censoren knipten hele scènes uit de films. In kranten met een religieuze achtergrond werd aangegeven welke films ‘veilig’ waren en welke niet.
Vrouwen eisen hun plek op
Voor niemand waren de veranderingen in de jaren twintig echter zo ingrijpend als voor vrouwen. Meer dan ooit tevoren eisten ze een nieuwe plaats op in de samenleving. In 1922 kregen vrouwen kiesrecht. Vrouwen, vooral die in grote steden, lieten zichzelf zien op een manier die niet eerder was vertoond. Ze dansten, rookten en dronken alcohol in het openbaar. In alles straalden vrouwen uit dat ze zich wilden losweken van de traditionele verhoudingen tussen de seksen.
Maar zo abrupt als de ‘roerige’ jaren twintig begonnen, zo plotseling eindigden ze ook weer. In 1929 crashten de aandelenbeurzen en begon een ongekende economische recessie. Het ongebreidelde optimisme van de jaren twintig zakte weg en toekomstdromen spatten uiteen. De dameskapsels en de rokken werden weer langer. De nieuwe muziek en de film bleef, maar vooral als iets om je eigen onzekere toekomst even bij te vergeten.
