In zijn boek ‘De meeste mensen deugen’ laat Rutger Bregman zich positief uit over de mens. Hij laat met voorbeelden zien, waarom de mens liever goed doet dan kwaad. Wij ervaren dit vaak anders, omdat we omringd worden door negatief nieuws. Immers, dit is voor media vaak interessanter dan positief nieuws. Voortdurend wordt onze aandacht getrokken door een stroom van berichten over misdaden en ongelukken, waar de media gretig over berichten. Maar, zoals we in Bergman’s nieuwe boek lezen, het nieuws gaat over de uitzonderingen, niet over de regel. Eerder bespraken we al de geschiedenis van mens in het boek ‘Sapiens’. Hieronder bespreken we hoe die mens er in het nieuwe boek van Brugman van af komt.
Bekend van zijn optreden in Davos en interview op FOX
Rutger Bregman werd vorig jaar ineens wereldberoemd door zijn deelname aan het World Economic Forum (WEF) in Davos. Daar werd zijn ongebruikelijke kritische geluid gemengd ontvangen. Bregman is voorstander van het basisinkomen, wat hij liever ‘burger dividend’ noemt. Om dit te bereiken stelt hij het ongelijke belastingsysteem aan de kaak. Weken later werd Rutger hierover geïnterviewd door FOX presentator Tucker Carlson. Tijdens het gesprek confronteerde hij zijn gastheer ermee dat deze als miljonair, werkend voor een organisatie van miljardairs, tot de doelgroep behoort die hij bekritiseert. Zijn pleidooi voor belastingbetaling in plaats van -ontwijking gold dus ook voor hem. Carlson bleek een heel ander verloop van het interview verwacht te hebben en maakte er met enkele krachttermen een eind aan en besloot het niet uit te zenden. Bregman had echter met zijn smartphone een opname gemaakt, die hij op zijn social media kanalen zette en die daarna viraal ging.
‘Een nieuwe geschiedenis van de mens’
Aldus Bregman is het tijd voor een nieuw realisme. Zijn boek wordt gepresenteerd als ‘een nieuwe geschiedenis van de mens’; en er is een keur van gezaghebbende personen opgetrommeld die met hun quote het boek van “het Nederlandse wonderkind van de nieuwe ideeën” (The Guardian) op de omslag aanprijzen. Het boek leest dan ook als een trein en heeft een sterke overtuigingskracht. Dat komt ook omdat Bregman zijn centrale stelling in heldere hoofdstukken uitgewerkt, die telkens inzetten bij een bijzondere geschiedenis. De journalistieke stijl, gekweekt bij en door zijn werk bij De Correspondent, geeft het boek vaart en maakt het lezen tot een boeiende en enthousiast makende ervaring.
Het ontkrachten van verschillende aannames
Zijn punt wordt door verschillende voorbeelden uit de geschiedenis geïllustreerd en hij ontkracht op die manier enkele hardnekkige misverstanden die de meesten van ons als ‘waar’ zijn gaan zien. Zo gaat hij in op sociale experimenten uit de vorige eeuw, die gemanipuleerd bleken te zijn. Zoals in Stanford Prison (California) waar proefpersonen die als bewakers waren aangesteld binnen een dag bereid waren tot extreem geweld tegen de hun toevertrouwde ‘gevangenen’. Het zou het bewijs zijn dat ieder mens tot de gruwelijkste dingen in staat is. Achteraf blijkt dit onderzoek aan allerlei kanten te rammelen. De wil om tot een bepaalde uitkomst te komen, was groter dan de trouw aan de eisen van wetenschappelijke zorgvuldigheid.
Voorbeelden ter illustratie van het goede van de mens
In het boek komt Bregman met een legio aan voorbeelden die bewijzen dat ‘mensen deugen.’ Zo wijdt hij een hoofdstuk aan Mandela, die met zijn charme een van zijn meest geharnaste tegenstander – Constand Viljoen – weet te overtuigen. Zijn geheim? Hij maakt contact, opereert vanuit vertrouwen en kiest ervoor het goede te zien in ieder mens. Een ander voorbeeld is het verhaal van het Kerstfeest in de loopgraven van 1914. Het zijn bekende verhalen, maar als je het in de setting van Bregmans boek leest, vraag je je toch af waarom we ons daar niet méér door laten leiden. Is het in de never ending discussie over de mens geneigd tot het goede of tot het kwade, niet uiteindelijk een kwestie van welk perspectief je kiest?
De mens als zondig, schuldig wezen en geneigd tot kwaad
Ondertussen leven wij in de westerse wereld met een mensbeeld dat sterk onder invloed heeft gestaan van een donker geloof dat de mens vooral zondig en schuldig is en geneigd tot alle kwaad. De mens blijft een raadselachtig wezen, in staat tot het meest verhevene en het meest verschrikkelijke. Waarbij het opmerkelijk blijft dat de aantrekkingskracht van het laatste vele malen groter is, zie onze fascinatie met slecht nieuws, rampen, ongelukken, geweld en misdaad.
Het dubbele karakter in eenieder
Het is een oude wijsheid om dat dubbele karakter van de mens te erkennen, en om het ene te bestrijden door het andere te ontwikkelen. In de mens strijden twee wolven, de ene is slecht en boos, de ander rustig en liefdevol. Welke wolf het wint, hangt af van wie jij te eten geeft.
